Πρότυπα και Τυποποίηση...
Κείμενο Φωτογραφία Μιχάλης Βενιός
Συνειδητά ή ασυνείδητα είτε το θέλουμε είτε όχι, τα πρότυπα είναι σημαντικά και με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αυτά διαμορφώνουν την ζωή μας.
Είτε βρισκόμαστε στις ανώτατες, ανώτερες ή χαμηλές θέσεις του οργανογράμματος μίας επιχείρησης ή μίας βιομηχανίας ή ενός οργανισμού. Είτε είμαστε επιχειρηματίες, βιομήχανοι, βιοτέχνες, υπάλληλοι ή αγρότες, όπως κάθε άλλος πολίτης, είμαστε όλοι μας καταναλωτές. Όταν βγαίνουμε στην αγορά, αυτό που αγοράζουμε, από όπου και να το προμηθευόμαστε, θέλουμε να καλύπτει όλες μας τις απαιτήσεις. Παρόλο που εμείς θεωρούμε αυτές τις απαιτήσεις δεδομένες, είναι απαραίτητο να τις γνωστοποιούμε και στον προμηθευτή μας. Για παράδειγμα, όταν πάω να αγοράσω ένα αδιάβροχο ρολόϊ, όσο ακριβό και αξιόπιστο και να είναι, αν δεν δηλώσω στον πωλητή ότι με αυτό σκοπεύω να καταδυθώ στα 30 μέτρα, όταν μετά την κατάδυση το ρολόϊ μοιάζει με ενυδρείο, δεν μπορώ να έχω την απαίτηση να μου το αλλάξει. Κυρίως όταν εγώ δεν γνωρίζω, ότι άλλο πράγμα είναι το αδιάβροχο και άλλο το στεγανό καταδυτικό ρολόϊ. Ωστόσο, αυτό που αναμφίβολα όλοι μας απαιτούμε, είναι όλα τα προϊόντα να κάνουν σωστά «την δουλειά τους». Δηλαδή να είναι ασφαλή, αξιόπιστα, αποδοτικά, και να είναι συμβατά με άλλα προϊόντα με τα οποία θα τα χρησιμοποιήσουμε. Για παράδειγμα, ένας Ιταλικός ρυθμιστής πίεσης με σπείρωμα DIN για 200 bar να ταιριάζει, να είναι συμβατός, με όλα τα κλείστρα DIN για 200 bar, είτε αυτά είναι κατασκευασμένα στην Γερμανία είτε είναι κατασκευασμένα στην Αμερική. Ωστόσο, οι περισσότεροι αγνοούμε, ότι αυτό που θεωρούμε αυτονόητο οφείλεται κατά κύριο λόγο στην τυποποίηση, στα πρότυπα. Στην πλειονότητα, εμείς σαν καταναλωτές, δεν μπορούμε να καταλάβουμε που ακριβώς βρίσκονται τα πρότυπα στα τυποποιημένα προϊόντα που προμηθευόμαστε και στις υπηρεσίες που μας παρέχονται. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε ποιά είναι η σημασία των προτύπων στην βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξη του πλανήτη. Είναι όμως απόλυτα βέβαιο, όλοι μας αισθανόμαστε τις επιπτώσεις που έχει η απουσία τους.
Είτε βρισκόμαστε στις ανώτατες, ανώτερες ή χαμηλές θέσεις του οργανογράμματος μίας επιχείρησης ή μίας βιομηχανίας ή ενός οργανισμού. Είτε είμαστε επιχειρηματίες, βιομήχανοι, βιοτέχνες, υπάλληλοι ή αγρότες, όπως κάθε άλλος πολίτης, είμαστε όλοι μας καταναλωτές. Όταν βγαίνουμε στην αγορά, αυτό που αγοράζουμε, από όπου και να το προμηθευόμαστε, θέλουμε να καλύπτει όλες μας τις απαιτήσεις. Παρόλο που εμείς θεωρούμε αυτές τις απαιτήσεις δεδομένες, είναι απαραίτητο να τις γνωστοποιούμε και στον προμηθευτή μας. Για παράδειγμα, όταν πάω να αγοράσω ένα αδιάβροχο ρολόϊ, όσο ακριβό και αξιόπιστο και να είναι, αν δεν δηλώσω στον πωλητή ότι με αυτό σκοπεύω να καταδυθώ στα 30 μέτρα, όταν μετά την κατάδυση το ρολόϊ μοιάζει με ενυδρείο, δεν μπορώ να έχω την απαίτηση να μου το αλλάξει. Κυρίως όταν εγώ δεν γνωρίζω, ότι άλλο πράγμα είναι το αδιάβροχο και άλλο το στεγανό καταδυτικό ρολόϊ. Ωστόσο, αυτό που αναμφίβολα όλοι μας απαιτούμε, είναι όλα τα προϊόντα να κάνουν σωστά «την δουλειά τους». Δηλαδή να είναι ασφαλή, αξιόπιστα, αποδοτικά, και να είναι συμβατά με άλλα προϊόντα με τα οποία θα τα χρησιμοποιήσουμε. Για παράδειγμα, ένας Ιταλικός ρυθμιστής πίεσης με σπείρωμα DIN για 200 bar να ταιριάζει, να είναι συμβατός, με όλα τα κλείστρα DIN για 200 bar, είτε αυτά είναι κατασκευασμένα στην Γερμανία είτε είναι κατασκευασμένα στην Αμερική. Ωστόσο, οι περισσότεροι αγνοούμε, ότι αυτό που θεωρούμε αυτονόητο οφείλεται κατά κύριο λόγο στην τυποποίηση, στα πρότυπα. Στην πλειονότητα, εμείς σαν καταναλωτές, δεν μπορούμε να καταλάβουμε που ακριβώς βρίσκονται τα πρότυπα στα τυποποιημένα προϊόντα που προμηθευόμαστε και στις υπηρεσίες που μας παρέχονται. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε ποιά είναι η σημασία των προτύπων στην βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξη του πλανήτη. Είναι όμως απόλυτα βέβαιο, όλοι μας αισθανόμαστε τις επιπτώσεις που έχει η απουσία τους.
Η Τυποποίηση
Ακούμε διαρκώς για τυποποιημένα προϊόντα. Τι είναι τελικά η τυποποίηση; Η τυποποίηση είναι η δραστηριότητα ή η διεργασία, με ή κατά την οποία, οι ενδιαφερόμενοι, με διαφανείς και συγκεκριμένες διαδικασίες, με κοινή απόφαση, κοινή αποδοχή και συναίνεση, μελετούν σχεδιάζουν, εκπονούν, εκδίδουν και εφαρμόζουν τα πρότυπα. Οι ενδιαφερόμενοι, μπορεί να είναι οι εθνικές αρχές μιας χώρας οι καταναλωτές, η βιομηχανία (βαριά, ελαφριά, αγροτική, τουριστική καταδυτική κλπ.) και άλλοι.
Τα Πρότυπα
Αυτός ο Νόμος, ο περίφημος 3409 του 2005, αναφέρει ρητά, πως όλα όσα ορίζει, πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις των ΕΠΚΑ, των Εθνικών Προτύπων για Καταδύσεις Αναψυχής. Τα πρότυπα, είναι έγγραφα, τα οποία βασίζονται στα αποτελέσματα της επιστήμης της τεχνολογίας και της εμπειρίας και περιέχουν οδηγίες και προδιαγραφές, που εξασφαλίζουν ότι τα υλικά, τα προϊόντα, οι διεργασίες, οι διαδικασίες και οι υπηρεσίες θα ανταποκρίνονται στον σκοπό για τον οποίο προορίζονται. Όπως συμβαίνει και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η εφαρμογή των προτύπων είναι προαιρετική. Ορισμένα πρότυπα εφαρμόζονται υποχρεωτικά μόνο με εθνικές ή κοινοτικές νομοθετικές διατάξεις.
Οι Φορείς
Έως εδώ, είδαμε τι είναι η τυποποίηση, τι είναι τα πρότυπα και πώς αυτά επηρεάζουν καθημερινά την ζωή μας. Ακόμα είδαμε, ότι τα πρότυπα εκπονούνται και διατίθενται από Εθνικούς Φορείς. Είναι τώρα καιρός να ρίξουμε μια ματιά σε τρεις από τους φορείς που “παράγουν” πρότυπα και για τους οποίους έχουμε ακούσει να μιλάνε για αυτούς.
ISO
Ένα από τα πιο γνωστά πρότυπα είναι το ISO 9001. Όπου πάς και όπου σταθείς, ακούς για την Πιστοποίηση ISO 9001. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που ενώ διαθέτουν πιστοποίηση κατά ISO 9001, δεν αντιλαμβάνονται σε βάθος, την πραγματική σημασία και την αξία που έχει για τις επιχειρήσεις τους. Τέλος πάντων… Που ήμασταν; Α! ναι… Χωρίς καμία αμφιβολία, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης ISO, είναι σήμερα ο πιο γνωστός φορέας δημιουργίας προτύπων. Αλλά ποιός είναι και πως δημιουργήθηκε αυτός ο οργανισμός. Ο ISO, είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός, του οποίου τα μέλη είναι οι εθνικοί φορείς τυποποίησης από 155 και πλέον κράτη. Μέλος του ISO, είναι ένας και μόνο, εθνικός φορέας τυποποίησης, από κάθε χώρα. Ο ISO, έχει την έδρα του στην Γενεύη της Ελβετίας. Από εκεί, μέσω μιας κεντρικής γραμματείας, συντονίζεται ολόκληρο το δίκτυο. Η διεθνής τυποποίηση, ξεκίνησε και εφαρμόστηκε το 1906 από την Διεθνή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνίας, IEC (International Electrotechnical Commission). Είκοσι χρόνια μετά, το 1926, η τυποποίηση προχώρησε και σε άλλους τομείς, εστιάζοντας κυρίως στην μηχανολογία. Τις εργασίες πραγματοποιούσε τότε, ένας νέος φορέας, η Διεθνής Ομοσπονδία των Εθνικών Φορέων Τυποποίησης, (International Federation of the National Standardizing Associations). Όμως, οι δραστηριότητες και αυτού του φορέα, τερματίστηκαν το 1942. Κάποια χρόνια μετά, εκπρόσωποι 25 χωρών, συναντήθηκαν και αποφάσισαν πως ήταν καιρός να δημιουργήσουν έναν νέο διεθνή οργανισμό τυποποίησης. Κύριος στόχος τους ήταν, ο διεθνής συντονισμός και η συμβατότητα, των βιομηχανικών προτύπων. Η καθοριστική αυτή συνάντηση, που έγινε το 1946 στο Λονδίνο, έθεσε ουσιαστικά τα θεμέλια ενός από τους πιο σοβαρούς, σημαντικούς και δυναμικούς οργανισμούς στο κόσμο. Την επόμενη χρονιά, 26 Φεβρουαρίου του 1947, ο νέος αυτός οργανισμός, με τον χαρακτηριστικό τίτλο ISO, άρχισε και επίσημα τις εργασίες του. Επειδή τα αρχικά των λέξεων που συνθέτουν την ονομασία του οργανισμού, θα ήταν διαφορετικά στην γλώσσα κάθε μέλους, (πχ. στα Ελληνικά, η ονομασία θα ήταν, Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης, με τα αρχικά γράμματα ΔΟΤ) και αφού τα μέλη του οργανισμού είναι μεταξύ τους ισότιμα, αποφάσισαν ομόφωνα, το όνομα του οργανισμού, να είναι η ελληνική λέξη Ίσο (Ίσος, Ίση, Ίσο). Έτσι απλά, με ανοικτό μυαλό, δημιουργήθηκε ο τίτλος ISO, το σύμβολο της ισότητας των μελών ενός σημαντικού διεθνούς οργανισμού.
CEN
Επίσης γνωστή είναι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης CEN (Comité Européen de Normalisation). Η CEN, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα γνώριμη σε εμάς τους δύτες και ο λόγος είναι τα ΕΠΚΑ του Νόμου 3409/2005. Η CEN είναι ένας ακόμη, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που εξυπηρετεί την Ευρώπη. Έναν χώρο, ο οποίος, σύμφωνα με τα δεδομένα που εξέδωσε των Ιανουάριο του 2010, η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, Eurostat, έχει πληθυσμό, πεντακόσια ένα εκατομμύρια κατοίκους. Η CEN δημιουργήθηκε το 1961, από τους εθνικούς φορείς τυποποίησης των τότε χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και των χωρών μελών του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ελευθέρων Συναλλαγών, EFTA (European Free Trade Association). Σήμερα τα μέλη της CEN, είναι περισότερα από τριάντα και τα άτομα που σχετίζονται με αυτήν, είναι πάνω από εξήντα χιλιάδες ειδικοί. Μέσα από τεχνικές επιτροπές και ομάδες εργασίας, τα πρότυπα δημιουργούνται από την εθελοντική εργασία ατόμων, τα οποία εκπροσωπούν την βιομηχανία, τις εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς φορείς. Η εθελοντική συμβολή των ατόμων αυτών, διέρχεται πάντοτε μέσω των εθνικών φορέων τυποποίησης των χωρών τους. Τα προσχέδια των προτύπων (drafts), μπαίνουν σε δημόσια κρίση, και μετά πηγαίνουν για ψήφιση. Μετά την ψήφιση, και με την οριστική μορφή τους πια, τα πρότυπα δεσμεύουν όλα τα μέλη. Στην συνέχεια τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα (EN), μεταβάλλονται σε Εθνικά Πρότυπα (όπως ΕΠΚΑ Εθνικά Πρότυπα Καταδύσεων Αναψυχής) και τα πρότυπα που ήδη υπάρχουν στην χώρα και τα οποία προκαλούν αντιφάσεις, αποσύρονται.
ΕΛΟΤ
Στην Ελλάδα, η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας ενός φορέα τυποποίησης, άρχισε το 1931, από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Μετά από χρόνια και διάφορες φάσεις αναδιοργάνωσης, το 1976, δημιουργήθηκε ο ΕΛΟΤ, (Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης Α.Ε.). Σύμφωνα με τον Νόμο 372/1976, ο ΕΛΟΤ, νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, είναι ο μοναδικός οργανισμός σε εθνικό επίπεδο, ο οποίος μελετά, σχεδιάζει, εκπονεί, εγκρίνει, εκδίδει, και διανέμει, Ελληνικά Πρότυπα. Τα Ελληνικά πρότυπα, αναφέρονται σε προϊόντα, διαδικασίες, υπηρεσίες, και συστήματα ποιότητος, και συμβάλλουν στην γενικότερη ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας της πατρίδας μας. Ο ΕΛΟΤ, εκτός των άλλων, συνεργάζεται και με τον ISO, την IEC (Διεθνής Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή), το IQNET (Διεθνές Δίκτυο Αξιολόγησης και Πιστοποίησης Συστημάτων Ποιότητος) την CEN, την CENELEC (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης), την ECISS (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης Σιδήρου και Χάλυβα), το ETSI (Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων), τον EOTA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τις Τεχνικές Εγκρίσεις), τον EOTC (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για Δοκιμές και Πιστοποίηση), την EAC (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Πιστοποίησης), την EAL (Ευρωπαϊκή Συνεργασία για την Διαπίστευση Εργαστηρίων) και άλλους φορείς.
Η Σύνδεση
Από το 1901, την εποχή που ιδρύθηκε ο Βρετανικός οργανισμός τυποποίησης BSI. Από το 1919 τότε που δημιουργήθηκε ο Αμερικανικός ANSI. Από το 1922, την εποχή που ιδρύθηκε ο πολύ γνωστός μας Γερμανικός DIN και λίγο μετά, το έτος 1926, που δημιουργήθηκε ο Γαλλικός AFNOR, τα πράγματα έχουν αλλάξει κατά πολύ. Σήμερα αν κοιτάξουμε κάποια από τα πρότυπα του ISO της CEN και του ΕΛΟΤ, θα παρατηρήσουμε ότι είναι τα ίδια. Αυτό γίνεται όταν το ίδιο πρότυπο υιοθετείται από περισσότερους από έναν, οργανισμό. Δηλαδή, τα διεθνή πρότυπα (ISO), μπορεί να είναι ταυτόχρονα και Ευρωπαϊκά πρότυπα (ΕΝ) και Ελληνικά πρότυπα (ΕΛΟΤ). Κάποια παραδείγματα είναι τα πρότυπα ΕΛΟΤ–ΕΝ 250 ή το ΕΛΟΤ–ΕΝ–ISO 9001:2008. Όπως είπα και πιό πάνω, η εφαρμογή των προτύπων είναι προαιρετική. Γίνεται υποχρεωτική μόνο με την Εθνική ή Κοινοτική Νομοθεσία. Τα πρότυπα, κατά διαστήματα αντικαθίστανται γιατί ανανεώνονται η καταργούνται και δημιουργούνται νέα. Αλλαγές γίνονται παντού και αυτό ισχύει και για τους προαναφερθέντες οργανισμούς, αφού οι φορείς με τους οποίους δημιουργούν σχέσεις συνεργασίας αυξάνονται σε αριθμό ή συγχωνεύονται αλλάζουν μορφή και όνομα. Κάτι επί πλέον, τα περισσότερα πρότυπα συνήθως συνδέονται με Κοινοτικές Οδηγίες. Η χώρα μας, όπως και οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, εναρμονίζεται, έχει εναρμονιστεί, ή θα εναρμονιστεί στο μέλλον με Κοινοτικές Οδηγίες που έχουν εκδοθεί ή πρόκειται να εκδοθούν. Άλλωστε, σαν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χώρα μας δεν μπορεί να μήν εναρμονίζεται με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες που την αφορούν. Αλλά, κακά τα ψέματα αυτοί που συνήθως φέρνουν εμπόδια σε όλες τις χώρες είναι οι συντεχνίες.
Φορείς Πιστοποίησης
Εκτός από τους φορείς που εκδίδουν και διανέμουν πρότυπα, υπάρχουν και οι φορείς που σχετίζονται με την πιστοποίηση. Αυτοί οι φορείς υπάρχουν σε όλες τις χώρες του κόσμου και είναι πολλοί. Σκοπός τους είναι να ελέγχουν αν τα πρότυπα εφαρμόζονται όπως πρέπει, εκδίδουν πιστοποιητικά και διενεργούν περιοδικές επιθεωρήσεις για αυτόν τον σκοπό. Τα σήματα, τα λογότυπα και τις σφραγίδες τους, τις βλέπουμε σε έγγραφα, σε πιστοποιητικά, σε σχέδια, προϊόντων, συσκευών και μηχανημάτων. Μερικοί από αυτούς τους φορείς πιστοποίησης είναι και ο BV (Bureau Veritas) ο οποίος στην χώρα μας εκτός των άλλων πιστοποιεί και τα καταδυτικά κέντρα. Άλλοι γνωστοί φορείς είναι ο TUV, ο Lloyds η ΕΒΕΤΑΜ κλπ . Κάθε διαπιστευμένος φορέας έχει δίπλα στο όνομα του και έναν κωδικό αριθμό αναγνώρισης. Για παράδειγμα η ΕΒΕΤΑΜ έχει τον κωδικό αριθμό 0437, o Lloyds έχει τον αριθμό 0038, ο TUV έχει τον αριθμό 0033, ο BV έχει τον κωδικό αριθμό 0062.
